Copyright

Online materiaal gebruiken – Dit moet je weten!
Als je leerlingen dingen van het web downloaden (afbeeldingen, video-opnames, muziek enz.) moet je je alleen zorgen maken over copyright als leerlingen dit opnieuw publiceren – bijvoorbeeld als Blog, Wiki of presentatie. Laten we aannemen dat je leerlingen een Glog gemaakt hebben via www.glogster.com en ze gebruikten beeldmateriaal van zichzelf, gemaakt met een camera, tekst die ze zelf geschreven hebben en afbeeldingen van het internet. Alleen de afbeeldingen van het internet zouden auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn, aangezien de leerlingen de rest van de inhoud gecreëerd hebben.

Dit hoofdstuk geeft je een kort overzicht van hoe copyright werkt.

Intellectual Property Rights (IPR)
IPR zijn de rechten over ‘creaties van de geest’. Dit kunnen ideeën zijn, theorieën, ontdekkingen, uitvindingen, woorden, muziek, symbolen of ontwerpen. Eigenlijk kan dit bijna alles zijn! IPR zijn ontworpen om wettelijke bescherming te geven aan de createur.

Copyrights zijn een soort van IPR, samen met trademarks, patenten, handelsgeheimen of rechten voor een industrieel ontwerp.

Copyright
De persoon die het intellectuele eigendom creëert, heeft het copyright vanaf het moment dat het gecreëerd is zonder verder actie te moeten ondernemen. Eens je een ‘tastbare uitdrukking’ hebt gecreëerd in om het even welk medium, inclusief digitale werken, heb je automatisch het ‘all rights-reserved’ copyright. Je moet dit niet registreren of vastleggen. Desondanks kan je het werk weggeven of verkopen aan iemand anders samen met het copyright.

De houder van het copyright heeft de exclusieve rechten om

kopieën van het werk te maken;
afgeleide werken erop te baseren;
kopieën te verspreiden door verkoop, verhuur, uitleen;
het werk publiek te maken bij audiovisuele producties en in geval van muzikale opnames, het werk publiekelijk te spelen of te brengen.

Dit betekent dat je geen afbeeldingen, tekst, muziek of wat dan ook van het net mag downloaden zonder dat je de toestemming van de copyrighthouder hebt.

In termen van digitaal leren zijn er twee gebieden waar je rekening mee moet houden: het copyright van de software die je gebruikt en het copyright op wat jij of anderen creëren. Er zijn licht verschillende protocollen om met beide om te gaan.

Licensing
Een licentie is een contract dat alle regels en clausules specifieert over het gebruik van een bepaalde applicatie. Voorwaarden zijn: het gebruiken, het installeren, het kopiëren, het aanpassen en het reproduceren van het product. Hieronder noemen we enkele licenties die je kan tegenkomen.

Commerciële software
Software in kleinhandel of commerciële software verwijst naar software die alleen beschikbaar is via de aankoop van een licentie. Dit kunnen licenties voor eenmalig gebruik zijn, die niet aan anderen mogen doorgegeven worden, of voor meermalig gebruik, welke veel voorkomen in scholen en bijna altijd voorzien zijn van het woord ‘copyright’ en/of het symbool ©.

Shareware
Shareware is copyrighted software die gratis verdeeld wordt op een trialbasis en is vaak beperkt in functionaliteit, beschikbaarheid of gemak. Concreet betekent dit dat je die vrij beperkt gratis mag gebruiken, bij herhaald gebruik moet er wel een vastgelegd bedrag betaald worden en zijn er minder restricties. Shareware wordt vaak aangeboden als een download van een internetwebsite of als een CD bij een magazine.

Freeware
Freeware verwijst naar copyrighted software waarvoor de auteur geen betaling vraagt (ze kunnen wel om een donatie vragen). ALLE restricties die gelden voor copyrighted software, gelden voor freeware. Je mag het dus niet kopiëren, aanpassen of herverdelen.

Creative Commons geven de makers de vrijheid om op een flexibele manier met hun auteursrechten om te gaan. Het voorziet gratis hulpmiddelen die gebruikers toelaten om hun creatieve werk met allerlei symbolen te merken. Dit zijn de 4 bouwstenen van de licenties

	Naamsvermelding (BY): Je staat anderen toe om het werk waar jij auteursrecht op hebt te gebruiken en om afgeleid materiaal te maken dat op jouw werk gebaseerd is – maar uitsluitend als jij vermeld wordt als maker.
	Niet-commercieel (NC): Anderen mogen je werk en afgeleid materiaal gebruiken, maar niet voor commerciële doeleinden.
	Geen Afgeleide Werken (ND): Anderen mogen je werk kopiëren, distribueren, vertonen en opvoeren mits het werk in de originele staat blijft. Het is niet toegestaan dat anderen jouw werk gebruiken als basis voor nieuw materiaal.
	Gelijk Delen (SA): Je staat anderen toe om van jouw werk afgeleid materiaal te maken onder de voorwaarde dat zij het onder dezelfde licentie vrijgeven als het originele werk.

Daarom kan je het werk dus gebruiken zolang je je aan de beperkingen van het werk houdt. Alle Creative Commons licenties hebben het teken CC in een cirkel.

Copyleft
Copyleft is een licentie gelijkaardig aan de Creative Commons Share-Alike (GelijkDelen). Het betekent dat de createur vrijwillig zijn rechten opgeeft en iedereen die een kopie van zijn werk heeft, toelaat om het te reproduceren en aan te passen en te herverdelen. Desondanks is er een belangrijke beperking; alle resulterende kopieën zijn gebonden aan dezelfde copyleft licentie. Het copyleft symbool is een omgekeerde C in een cirkel.

‘ALL RIGHTES RESERVED.’ ‘ALL WRONGS RESERVED.’

Typische slogans voor op copyleft materiaal!

Public domain software
Dit is software vrij van beperkingen betreffende het gebruik, aanpassing of herverdeling. Dit betekent dat de gebruiker de vrijheid heeft om

het werk te gebruiken en te bestuderen zonder beperkingen;
het werk te kopiëren en delen met anderen;
het werk aan te passen en aangepaste/afgeleide werken te herverdelen.

Open Source Software (OSS)
Voor gewone gebruikers betekent dit gratis software. Voor software ontwikkelaars betekent dit Copyleft software, dus vrij van beperkingen behalve dat het enkel onder dezelfde licentie hergebruikt of herverdeeld kan worden.

Hoe je eigen werk licentiëren bij Creative Commons
Als je wil weten hoe je leerlingen hun werk auteursrechtelijk kunnen beschermen, ga naar het eerste Taccle-handboek (http://taccle2.eu/category/taccle-1-handbook) en bekijk het hoofdstuk over Copyright.

Je kan dit vermijden door aan de leerlingen te zeggen dat wanneer ze materiaal opladen, ze zich bij het zoeken best beperken tot bepaalde sites.

De Creative Commons site search.creativecommons.org/?lang=nl zoekt op andere sites zoals Google of Flickr en geeft de pagina’s weer die een Creative Commons licentie hebben, wat betekent dat je vrij gebruik kan maken van het materiaal. Klik niet op de knop ‘commerciële doeleinden’ of ‘omvormen, ‘aanpassen’ of op ‘verder bouwen’, dit zal je namelijk nog meer beperken.

Een andere rijke bron van materiaal is het BBC Creative Archive, dat materiaal bevat van de BBC, het Britse Film Instituut, Channel 4, Open University, Leerkrachten TV, Museum en Bibliotheek Archief en ITN. Dit materiaal is gebonden aan een licentie die je het laat gebruiken voor educatieve doeleinden (www.bbc.co.uk/creativearchive/index.shtml).